استاندارد دزیمتری مربوط به پرتوگیری از پرتوهای کیهانی در هواپیماهای غیر نظامی - قسمت 1: مبنای مفهومی در اندازه گیری INSO-14529-1

پیش گفتار

استاندارد "دزیمتری مربوط به پرتوگیری از پرتوهای کیهانی در هواپیماهای غیر نظامی - قسمت 1: مبنای مفهومی در اندازه گیری " که پیش نویس آن در کمیسیون های مربوط توسط سازمان ملی استاندارد ایران تهیه و تدوین شده و در سیصد و پنجاه و دومین اجلاس کمیته ملی استاندارد مهندسی پزشکی مورخ 91 / 5 / 3 مورد تصویب قرار گرفته است، اینک به استناد بند یک ماده 3 قانون اصلاح قوانین و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، مصوب بهمن ماه 1371 ، به عنوان استاندارد ملی ایران منتشر میشود.

برای حفظ همگامی و هماهنگی با تحولات و پیشرفت های ملی و جهانی در زمینه صنایع، علوم و خدمات، استانداردهای ملی ایران در مواقع لزوم تجدید نظر خواهد شد و هر پیشنهادی که برای اصلاح و تکمیل این استانداردها ارائه شود، هنگام تجدید نظر در کمیسیون فنی مربوط مورد توجه قرار خواهد گرفت. بنابراین، باید همواره از آخرین تجدید نظر استانداردهای ملی استفاده کرد.

منبع و ماخذی که برای تهیه این استاندارد مورد استفاده قرار گرفته به شرح زیر است:

ISO20785-1:2006, Dosemetry for exposures to cosmicradiation in civilian aircraft - Part 1: Conceptual basis for measurements

مقدمه

خدمه هواپیما در معرض سطوح بالایی از پرتوهای کیهانی با منشأ کهکشانی و خورشیدی و پرتوهای ثانویه تولید شده در جو، ساختار هواپیما و محتویات آن قرار دارند. پیرو توصیه های کمیسیون بین المللی حفاظت رادیولوژیکی در نشریه شماره 60 [1] اتحادیه اروپا (EU)، یک رهنمود استانداردهای ایمنی پایه تجدید نظر یافته [2] معرفی شد که شامل پرتوگیری از منابع طبیعی پرتوهای یونساز از جمله پرتوهای کیهانی به عنوان پرتوگیری شغلی است .

این رهنمود الزام مینماید که پرتوگیری خدمه هواپیما مشمول دریافت دز بیش از mSv 1 در سال در نظر گرفته شود. آنگاه چهار اقدام حفاظتی زیر را تعیین می کند: (1) ارزیابی پرتوگیری خدمه مورد نظر؛ (2) در نظر گرفتن پرتوگیری ارزیابی شده، هنگام ساماندهی زمان بندی های کاری با دیدگاه کاهش دز خدمه ای که پرتو گیری بالا داشته اند؛ (3) آگاه کردن کارکنان مورد نظر نسبت به مخاطرات احتمالی که این شغل برای سلامتی آنها ایجاد می کند؛ و (4) اعمال موارد حفاظتی خاص یکسان برای خدمه زن در طی بارداری نسبت به فرزندی که متولد می شود مانند سایر کارکنان زن. رهنمود شورای اتحادیه اروپا از قبل در قوانین و مقررات کشورهای عضو اتحادیه اروپا ادغام شده است و در استانداردهای ایمنی هوانوردی و روش های اجرایی نظام های مشترک هوانوردی و آژانس ایمنی هوایی اروپا در بر گرفته می شوند.

برای اهداف قانونی و نظارتی، دز معادل (برای جنین) و دز موثر، کمیت های مورد نظر حفاظت در برابر پرتو می باشند. پرتوگیری بدن از پرتوهای کیهانی اساسا یکنواخت بوده و شکم مادر هیچگونه حفاظ موثری برای جنین فراهم نمی کند. در نتیجه، بزرگی دز معادل برای جنین می تواند با دز موثر دریافت شده توسط مادر برابر باشد. دزها در هواپیما عموما قابل پیش بینی هستند، و رویدادهایی قابل مقایسه با پرتوگیریهای غیر برنامه ریزی شده به طور معمول در سایر مکان های کار با پرتو نمی توانند رخ دهند (بجز موارد استثناء نادر در رویدادهای ناشی از ذرات به شدت قوی و پرانرژی خورشیدی). دزیمترهای فردی برای کاربردهای روزمره ضروری به نظر نمی رسند [2 و 3). رویکرد ارجح برای ارزیابی درهای دریافتی خدمه هواپیما در مواقع ضروری، محاسبه مستقیم دز موثر در واحد زمان به صورت تابعی از مکان جغرافیایی، ارتفاع و فاز گردش خورشیدی، و ترکیب نمودن این مقادیر با اطلاعات فهرست پرواز و کارکنان برای بدست آوردن برآوردهایی از دز موثر افراد می باشد. این رویکرد توسط راهنمای کمیسیون اروپا و نشریه شماره 75 ICRP پشتیبانی میشود [3]

نقش محاسبات در این فرآیند در حفاظت در برابر پرتو جاری منحصر به فرد است و بطور گسترده پذیرفته شده است که درهای محاسبه شده باید با اندازه گیری اعتباردهی شوند. دز موثر به طور مستقیم قابل اندازه گیری نیست. کمیت عملیاتی مناسب، معادل در محیطی، (10) H، می باشد. به منظور اعتباردهی دزهای بدست آمده ارزیابی شده بر حسب دز موثر، محاسبات می تواند با استفاده از آهنگ معادل در محیطی یا در مسیر بر حسب معادل در محیطی انجام شود، 

هدف و دامنه کاربرد

هدف از تدوین این استاندارد، تعیین اصول کلی اندازه گیری معادل در محیطی برای ارزیابی پرتوگیری از پرتوهای کیهانی در هواپیماهای غیرنظامی و کالیبراسیون دستگاه هایی که برای این هدف به کار می روند، است.

ادامه این استاندارد را میتوانید از لینک زیر دانلود کنید.