استاندارد ایمنی محصولات لیزری- قسمت ۱: طبقه بندی و الزامات تجهیزات - INSO-3501-1

پیش گفتار

استاندارد ایمنی محصولات لیزری- قسمت 1: طبقه بندی و الزامات تجهیزات " که پیش نویس آن در کمیسیون های مربوطه توسط مرکز تحقیقات صنایع انفورماتیک تهیه و تدوین شده و در چهارصد و شصتمین اجلاسیه کمیته ملی استاندارد مهندسی پزشکی مورخ 1393/ 6 / 16 مورد تصویب قرار گرفته است، اینک به استناد بند یک ماده 3 قانون اصلاح قوانین و مقررات سازمان ملی استاندارد ایران مصوب بهمن ماه 1371 به عنوان استاندارد ملی ایران منتشر می شود. برای حفظ همگامی و هماهنگی با تحولات و پیشرفت های ملی و جهانی در زمینه صنایع، علوم و خدمات، استانداردهای ملی ایران در مواقع لزوم تجدید نظر خواهد شد و هرگونه پیشنهادی که برای اصلاح یا تکمیل این استاندارد ارائه شود، در هنگام تجدید نظر در کمیسیون فنی مربوط مورد توجه قرار خواهد گرفت. بنابراین برای مراجعه به استانداردهای ملی ایران باید همواره از آخرین تجدید نظر آنها استفاده کرد.

استاندارد ملی ایران شماره 3501 : سال 1373 ، ایمنی تجهیزات لیزری - طبقه بندی دستگاهها, مقررات و راهنمای استفاده کننده باطل و این استاندارد جایگزین آن می شود. 

منبع و مأخذی که برای تهیه این استاندارد مورد استفاده قرار گرفته به شرح زیر است:

IEC 60825-1: 2014, Safety of laser products- Part1: Equipment classification and requirements

هدف و دامنه کاربرد

 هدف از تدوین این استاندارد، ارزیابی ایمنی محصولات لیزری است که گسیل کننده تابش لیزر در گستره طول - موج 180nm تا 1mm هستند. اگرچه لیزرهایی وجود دارند که طول موجهای کوچکتر از 180nm در فرابنفش خلاء) گسیل می کنند، اما در دامنه کاربرد این استاندارد قرار ندارند چون باریکه لیزر معمولا در یک بدنه خالی محافطت میشود و بنابراین خطرات تابش نوری بالقوه، ذاتا کمترین مقدار هستند.

یک محصول لیزری ممکن است شامل یک تک لیزر، همراه یا بدون یک منبع تغذیه مجزا باشد یا ممکن است در بر گیرنده ی یک یا چند لیزر در یک سامانه پیچیده اپتیکی، الکتریکی یا مکانیکی باشد. به طور معمول محصولات لیزری برای نمایش پدیده های فیزیکی و اپتیکی، پردازش مواد، خواندن و ذخیره داده ها، انتقال و نمایش اطلاعات و غیره به کار می روند. چنین سامانه هایی کاربردهایی در صنعت، تجارت، سرگرمی، پژوهش، آموزش، پزشکی و محصولات مصرفی پیدا کرده اند. محصولات لیزری که برای استفاده به عنوان اجزای هر سامانه برای فروش بعدی، به دیگر سازندگان فروخته شده اند، در این استاندارد کاربرد ندارند، زیرا محصول نهایی به خودی خود در این استاندارد خواهد بود.

محصولات لیزری که توسط یا برای سازندگان محصولات نهایی به عنوان اجزاء تعمیری محصولات نهایی به فروش می رسند، در این استاندارد کاربرد ندارند. با این حال، اگر سامانه لیزر درون یک محصول لیزری، زمانی که از دستگاه برداشته می شود قابل استفاده باشد، الزامات این استاندارد برای واحد برداشته شده به کار میروند.

یادآوری 1- تجهیزات قابل استفاده ی مزبور نیاز به ابزاری جهت آماده سازی برای عملکرد ندارند. محصول لیزری از تمامی الزامات دیگر این استاندارد معاف است، اگر طبقه بندی انجام شده به وسیله سازنده محصول، مطابق بندهای 4 و 5 نشان دهد که تراز گسیل، از حد گسیل قابل دسترس (AEL) طبقه 1 تحت همه شرایط عملکرد، نگهداری، تعمیر و خرابی، تجاوز نمی کند. چنین محصول لیزری ممکن است به عنوان یک محصول لیزری معاف شده در نظر گرفته شود.

یادآوری 2- معافیت بالا برای اطمینان از این است که محصولات لیزری ذات ایمن، از بندهای 6، 7، 8 و 9 معاف هستند. علاوه بر اثرات مخرب که به طور بالقوه ناشی از تابش لیزرهستند، برخی تجهیزات لیزری ممکن است دارای خطرات مرتبط دیگری مثل برق گرفتگی، خطرات شیمیایی و دماهای بالا یا پایین باشند. تابش لیزر ممکن است

منجر به آسیب موقتی بینایی مانند خیرگی ضعیف و خیرگی شدید توسط نور شود. چنین اثراتی به شرایط کار و روشنایی محیطی بستگی دارند و در دامنه کاربرد این استاندارد قرار نمی گیرند. طبقه بندی و سایر الزامات این استاندارد فقط برای آسیب های ناشی از تابش لیزر بر روی چشم و پوست در نظر گرفته شده اند. این استاندارد کمینه الزامات را توصیف می کند. انطباق با این استاندارد ممکن است برای دستیابی به تراز مورد نیاز ایمنی محصول کافی نباشد. همچنین ممکن است لازم باشد محصولات لیزری با عملکرد کاربردی و الزامات آزمون دیگر استانداردهای کاربردی ایمنی محصول مطابقت داشته باشند.

یادآوری 3- استانداردهای دیگر ممکن است در برگیرنده الزامات بیشتری باشند. برای مثال محصول لیزری کلاس 3B یا 4 ممکن است برای استفاده به عنوان یک محصول مصرفی مناسب نباشد.

جایی که یک سامانه لیزر، قسمتی از تجهیزاتی است که در استاندارد ایمنی دیگری کاربرد دارد (به عنوان مثال برای تجهیزات پزشکی استاندارد ملی ایران آی ایی سی 22-2-60601)، تجهیزات IT (مجموعه استاندارد ملی ایران شماره 5233)، تجهیزات صوتی - تصویری (استاندارد ملی ایران شماره 4582)، تجهیزات صوتی تصویری و IEC 62368 - 1 ) IT )، تجهیزات مورد استفاده در محیطهای خطرناک (استاندارد ملی ایران شماره 5505)، یا اسباب بازی های الکتریکی (استاندارد ملی ایران شماره 8267))، این استاندارد در ارتباط با مقررات راهنمای IEC 104 برای خطرات ناشی از تابش لیزر به کار می رود. اگر هیچ استاندارد ایمنی در مورد محصول قابل کاربرد نباشد، استاندارد 1-61010 IEC به کار می رود.

برای ابزار چشم پزشکی، اطمینان از ایمنی بیمار، استاندارد2-15004 ISOباید به کار گرفته شود و اصول ایجاده شده مربوط به محدودیت ها در آن باید برای تابش لیزر به کار روند. ( به پیوست پ وت رجوع شود.) در ویرایش های قبلی، دیودهای نور گسیل (LEDs) در دامنه کاربرد این استاندارد قرار داشتند و هنوز ممکن است در دیگر قسمت های مجموعه استاندارد ملی ایران شماره 3501 قرار گرفته باشند. به هر حال با تدوین استانداردهای ایمنی لامپ، ایمنی تابش نوری LEDها در حالت کلی بهتر است توسط استانداردهای ایمنی لامپ تحت بررسی قرار گیرند. هرگاه LEDها به لیزرها اشاره داشته باشند، حذف آنها از دامنه کاربرد این استاندارد مانع استانداردهای دیگر در برگیرنده LEDها نمی شود. استاندارد 62471 IEC ممکن است برای تعیین طبقه گروهی ریسک یک LED یا محصولی شامل یک یا چند LED به کار برده شود. برخی استانداردهای جانبی ممکن است به اندازه گیری، طبقه بندی، مشخصات مهندسی و الزامات برچسب گذاری این استاندارد (1-3501) برای محصولات LEDنیاز داشته باشند. محصولات لیزری با تابندگی قابل دسترس تحت معیارهای تعیین شده در زیر بند 4-4، برای منابع نوری مرسوم طراحی شده اند و برآوردن الزامات مشخص شده در زیربند 4-4 ممکن است تحت مجموعه استانداردهای IEC 62471«ایمنی فوتوبیولوژیکی لامپها و سیستم های لامپی» مورد ارزشیابی قرار گیرند. 

ادامه این استاندارد را میتوانید از لینک زیر دانلود کنید.