استاندارد ارگونومی- مانكن های رایانه ای و الگو های بدنی- قسمت 1: الزامات كلی ISIRI 12789

مقدمه

ساختار استانداردهای ایمنی در زمینه ماشین آلات به صورت زیر است:

الف) استانداردهای نوع A (استانداردهای پایه) مفاهیم اصلی، اصول طراحی و جنبه های عمومی را ارائه میدهد که می توان از آن برای ماشین آلات استفاده نمود. | ب) استانداردهای نوع B (استانداردهای عمومی ایمنی) که با حداقل یکی از جنبه های ایمنی و حفاظتی مرتبط است . استانداردهای نوع B1 مخصوص جنبه های خاصی از ایمنی می باشد (مثل فواصل ایمنی، درجه حرارت سطح، پارازیت ) استانداردهای نوع B2 مخصوص موارد حفاظتی می باشد (مثل کنترل دو طرفه، دستگاههای ترکیبی قفل کننده، وسایل حساس به فشار، حفاظها) ج) استانداردهای نوع C (استانداردهای ایمنی ماشین آلات) با گروهی از ماشین ها در ارتباط است که از دیدگاه ایمنی دارای الزامات زیادی هستند. همانگونه که در استاندارد ISO12100 بیان شده، این قسمت از استاندارد ملی، استاندارد نوع B به شمار می رود. | اگر مقررات استاندارد نوع C متفاوت از مواردی باشد که در استانداردهای نوع B یا A بیان شده است، آن مقررات بر مقررات دیگر استانداردهای ماشین آلات که بر طبق مقررات استاندارد نوع C ساخته و طراحی شده اند ارجحیت پیدا می کند.

این قسمت از استاندارد ملی به الزاماتی مربوط می شود که تا حد زیادی از مهارت در پیشرفت سریع و به روز در زمینه ی ایجاد مانکن های رایانه ای و الگوهایی از بدن و نیز از دردسترس بودن اطلاعات دقیق و به روز و داده های آنتروپومتری شاخص مستقل اند. مشخصات فیزیکی بدن انسان یکی از نقاط شروع طراحی فضاها، چهارچوب ها، ماشین آلات و تجهیزات دیگر می باشد. فن آوری رایانه ای به سرعت در حال پیشرفت است و فرصت ساخت مانکن های رایانه ای را برای مدل سازی بدن انسان فراهم کرده و فعالیت های انسانی را شبیه سازی می کند.

برای مثال از مانکن هایی با آنتروپومتری یا الگوهای بدنی صحیح، میتوان برای به تصویر کشیدن روابط هندسی بین بدن انسان و محیط فیزیکی استفاده نمود. توابع مختلف ارزیابی مانند نشانه گذاری نواحی دسترسی، به تصویر درآوردن میدان دید، محاسبه ی بیومکانیکی قدرت مورد نیاز و شبیه سازی حرکات را می توان با مانکن و سیستم مانکن ادغام کرد. از مانکن های رایانه ای برای کاهش نیاز به آزمون واقعی اشخاص و ارزیابی مدل های فیزیکی و نمونه های اولیه استفاده می شود. ولی با استفاده از اشخاص واقعی نه تنها می توان ابعاد درست و فیزیکی واقعی را ایجاد کرد بلکه می توان فعالیت های متفاوت عملکردی و ادراکی را به علاوه ارزیابی آسان عملکرد، راحتی و دیگر خصوصیات طرح را فراهم نمود (به استاندارد 1553 ISO رجوع شود)

اهدف و دامنه کاربرد

هدف از تدوین این قسمت از استاندارد ایجاد الزامات کلی برای طراحی و گسترش مانکن های رایانه ای، الگوهای بدن و سیستم های مانکنی است. این استاندارد به خواص بیومکانیکی و آنتروپومتری اشاره می کند، و قابلیت استفاده از آن و محدودیت های پیچیدگی ساختاری و تغییر پذیری را مورد توجه قرار می دهد،

و همچنین به عنوان راهنمایی برای انتخاب مانکن و سیستمهای مانکن و ارزیابی صحت و قابلیت استفاده از آنها در کاربردهای خاص می باشد. این استاندارد اسناد مشخصات مانکن و سیستمهای مانکن و هدف از کاربرد آنها و هدایت کاربران را معین می کند و همچنین برای اطمینان از ساخت مناسب مانکن های رایانه ای و الگوهای بدن به منظور طراحی فضای کاری و اطمینان از آنتروپومتری و رفتار صحیح بیومکانیکی ابزاری را فراهم می کند. هدف از تدوین این استاندارد این است که به کاربران مانکنها اطمینان دهد که آنها قادر به انتخاب سیستم مناسب مانکن برای وظایف طراحی خاص هستند و از آن به روشی مناسب استفاده می کنند. این استاندارد نه تنها الزامات صحت ایستایی مانکن، بلکه پیشنهاداتی برای دیگر عوامل مؤثر بر صحت تحلیل تصمیمات انجام گرفته با استفاده از آنها را، فراهم می کند.

مراجع الزامی مدارک الزامی زیر حاوی مقرراتی است که در متن این استاندارد ملی ایران به آنها ارجاع داده شده است
بدین ترتیب آن مقررات جزئی از این استاندارد ملی ایران محسوب میشود. در صورتی که به مدرکی با ذکر تاریخ انتشار ارجاع داده شده باشد، اصلاحیه ها و تجدیدنظرهای بعدی آن مورد نظر این استاندارد ملی ایران نیست. در مورد مدارکی که بدون ذکر تاریخ انتشار به آنها ارجاع داده شده است، همواره آخرین تجدیدنظر و اصلاحیه های بعدی آنها مورد نظر است. استفاده از مراجع زیر برای کاربرد این استاندارد الزامی است:

 ISO 7250, Basic human body measurements for technological design
ISO 9241-11, Ergonomic requirements for office work with visual display terminals (VDTs) — Part 11:Guidance on usability
 ISO 12100-1, Safety of machinery — Basic concepts, general principles for design - Part 1: Basic terminology, methodology
EN 614-1, Safety of machinery — Ergonomic design principles — Part 1: Terminology and general principles

اصطلاحات و تعاریف

در این استاندارد علاوه بر اصطلاحات و تعاریفی که در استاندارد 1-12100 ISO ارائه شده است، از اصطلاحات و تعاریف زیر استفاده می شود:

مانکن رایانه ای

نمونه های گرافیکی دو بعدی و سه بعدی رایانه ای از بدن انسان که بر اساس اندازه گیری های آنتروپومتری، | ویژگی های حرکتی و ساختار اتصالات بدن پایه ریزی شده است.

سیستم مانکن رایانه ای سیستم مدل سازی مانکن، شامل ابزاری برای کنترل و ایجاد تغییر در مانکن (مثل پوسچر، اندازه گیری های آنتروپومتری)، دستورالعمل های چگونگی تقلید از ویژگی ها و رفتارهای انسانی (مثل بیومکانیک، قدرت و حركات) می باشد و ابزاری برای موقعیت دهی فیزیکی امحیطی مانکن، بر مبنای مدل رایانه ای است.

الگوی بدنه مدل دو بعدی پیکرهای فیزیکی بدن انسان (معمولا بصورت بندبند) که در آن، حدفاصلها برمبنای اندازه گیری های آنتروپومتری بدن انسان است.

صحت و درستی

کلیات چندین عامل بر صحت تحلیل و مقادیر به دست آمده با مانکن تأثیر می گذارد. برخی از آنها به صحت آنتروپومتری ساختاری و بیومکانیکی خود مانکن وابسته می باشند، برخی دیگر به دانش و تجربه ی کاربر مانکن مانند چگونگی تنظیمات مناسب پوسچر و موقعیت مانکن یا چگونگی نشستن مانکن بر روی سطح زیرسازی شده، وابسته می باشد. صحت و درستی مورد نیاز به وظایف کاری و ابعاد بحرانی وابسته میباشد(دستیابی، دسترسی). این قسمت از استاندارد نه تنها الزامات صحت ایستایی مانکن، (به بندها 4 - 2 تا 3-4 رجوع شود بلکه پیشنهاداتی برای دیگر عوامل مؤثر بر صحت تحلیل تصمیمات انجام گرفته با استفاده از آنها را، فراهم می کند. این عوامل در پیوست الف توضیح داده شده اند.

صحت ایستایی مانکنها ساختار و شکل مانکن باید مطابق با شکل و مقادیر آنتروپومتری بدن انسان باشد (به بند 6-4 رجوع شود) توصیه می شود به طراحی مانکن به گونه ای توجه شود که اندازه های مانکن با اندازه های انسان واقعی در پوسچر آن (مثل نشست و برخاست مطابقت داشته باشد.

ادامه این استاندارد را میتوانید از لینک زیر دانلود کنید.