استاندارد ارگونومی - آدمک های رایانه ای و الگوهای بدن - قسمت 2: صحه گذاری عملکردها و تایید ابعاد سامانه های آدمک INSO 12789-2

پیش گفتار

استاندارد ارگونومی - آدمک های رایانه ای و الگوهای بدن - قسمت 2: صحه گذاری عملکردها و تایید ابعاد سامانه های آدمک» که پیش نویس آن در کمیسیون های مربوط توسط سازمان ملی استاندارد ایران تهیه و تدوین شده است و در پانصدو هفدهمین اجلاس کمیته ملی استاندارد مهندسی پزشکی مورخ 1394 / 06 / 23 مورد تصویب قرار گرفته است ، اینک به استناد بند یک ماده 3 قانون اصلاح قوانین و مقررات موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران ، مصوب بهمن ماه 1371، به عنوان استاندارد ملی ایران منتشر می شود . برای حفظ همگامی و هماهنگی با تحولات و پیشرفت های ملی و جهانی در زمینه صنایع ، علوم و خدمات ، استانداردهای ملی ایران در مواقع لزوم تجدید نظر خواهد شد و هر پیشنهادی که برای اصلاح و تکمیل این استانداردها ارائه شود ، هنگام تجدید نظر در کمیسیون فنی مربوط مورد توجه قرار خواهد گرفت . بنابراین ، باید همواره از آخرین تجدید نظر استانداردهای ملی استفاده کرد .

منبع و ماخذی که برای تهیه این استاندارد مورد استفاده قرار گرفته به شرح زیر است :

ISO 15536-2:2007: Ergonomics – Computer manikins and body templates - Part 2: Verification of functions and validation of dimensions for computer manikin systems

مقدمه

طراحان در بکارگیری آدمکهای رایانه ای به شکل مطمئن و نیز برای اعتماد به فرآیند طراحی وسایل، نیازمند آگاهی از درستی و قابلیت اطمینان یا پایایی این وسایل هستند. درستی مورد نیاز به اهداف استفاده آنها بستگی دارد. برخی طراحان نیازمند درستی با درجات بالا هستند (مانند تحلیل های کمی دقیق) در حالی که برخی دیگر نیازمند درستی کمتری هستند (مانند شبیه سازی های آموزشی). یک روش بررسی پایه ای درجه درستی در استاندارد ملی ایران شماره 1-12789 ارائه شده است. این روش بر اساس مقایسه بین داده های آنتروپومتری بکار رفته در تولید آدمک و اندازه گیری های مربوط به خود آدمک بنا شده است. این داده ها و اندازه گیری ها تنها در استانداردسازی برای اندازه گیری طرز قرار گرفتن بدن در حالت ایستاده یا نشسته کاربرد دارند (استاندارد ملی ایران به شماره 1-12041). اگرچه، آدمکهای رایانه ای برای شبیه سازی دامنه وسیعی از وضعیت ها و حرکات انسانی در حین فرآیند طراحی وسایل به کار می روند ولی برای وضعیت های استاندارد، ضروری است تا طراحان از سطح درستی داده های آنتروپومتری در این وضعیت ها مطلع باشند.

علاوه بر این مشکلات هنگامی بوجود می آید که هدف ارزیابی درستی، تکرارپذیری و نیز کاربردهای مرتبط آدمک های رایانه ای باشد. چراکه پارامترهای بیومکانیکی و آنتروپومتری متعددی در فرایند ساخت آدمکها استفاده میشود. برای اینکه تمامی اندازهها، شکلها و وضعیت های کاری ممکن که افراد می توانند نشان دهند به طور دقیق قابل اندازه گیری باشد آزمون های تخصصی زیادی مورد نیاز است. این مسأله هنگامی که داده ها و الگوریتم های مربوط به آدمک تغییر کند پیچیده تر شده و نیازمند آزمون های بیشتری جهت ارزیابی درستی ابعادی است. با توجه به اینکه آزمایش کردن تک تک آدمکها در تمامی شرایط ممکن برای یک سازمان توجیه اقتصادی ندارد لذا مراکز ایجاد و توسعه و کاربران نیازمند تقسیم مسئولیت پاسخگویی جهت ارزیابی درستی آدمکهای کامپیوتری هستند. ممکن است مراکز ایجاد و توسعه درستی سامانه آدمک را برای بیشتر وضعیت های معمول مورد آزمایش قرار دهند، اما آزمایش درستی و تکرارپذیری سامانه های آدمک از طرف کاربران برای کاربردهای خاص خودشان نیز ضروری می باشد. بنابراین کاربران نیازمند اندازه گیری درستی آدمک برای کاربردهای مخصوص خود بوده و مراکز ایجاد و توسعه لازم است آدمکهای رایانه ای و فرآیندهای ساده برای اندازه گیری و ارزیابی درستی آدمکها را فراهم کنند.

هدف و دامنه کاربرد

هدف از تدوین این استاندارد، بیان الزامات برای صحه گذاری عملکردها و تایید ابعاد آدمکهای رایانه ای است. این الزامات دربرگیرنده مستندات مربوط به داده هایی است که برای ساخت آدمکهای رایانه ای به کار می رود و نیز در بر گیرنده روشهای اعمال شده برای صحه گذاری و تایید عملکردها در ارتباط با درستی ابعادی آنها است.

این استاندارد، قابل تعمیم به داده های بیومکانیکی و آنتروپومتری و نیز در برگیرنده توابع نرم افزاری است که جهت ساخت آدمکهای رایانه ای کاربرد دارند. اگرچه این استاندارد در ابتدا به داده های آنتروپومتری و روشها رجوع می کند، اما برخی پارامترهای بیومکانیکی مورد نیاز هستند تا در ساخت و کاربرد آدمکهای رایانه ای به کار روند و لذا این پارامترها باید لحاظ شوند. این استاندارد، یک چارچوب کاری را برای گزارش نمودن صحت آدمک و داده های منابع انسانی را مهیا می۔ سازد. هدف استاندارد، توانمند ساختن کاربران حتی غیر متخصص سامانه های آدمک برای اندازه گیری مستقل هر عملکرد در شرایط آزمون با استفاده از نرم افزارهای خودکار که توسط مراکز ایجاد و توسعه تهیه شده، می باشد.

هدف این استاندارد، صرفا این موضوع نیست که مراکز ایجاد و توسعه ملزم شوند تا تنها روشی خاص برای تائید و تصدیق سامانه های آدمک خود انجام دهند و روش های دیگر نیز می توانند به کار روند.

مراجع الزامی

مدارک الزامی زیر حاوی مقرراتی است که در متن این استاندارد ملی ایران به آن ها ارجاع داده شده است. بدین ترتیب آن مقررات جزیی از این استاندارد ملی ایران محسوب می شود. در صورتی که به مدرکی با ذکر تاریخ انتشار ارجاع داده باشد، اصلاحیه ها و تجدید نظرهای بعدی آن مورد نظر این استاندارد ملی ایران نیست. در مورد مدارکی که بدون ذکر تاریخ انتشار به آن ها ارجاع داده شده است، همواره آخرین تجدید نظر و اصلاحیه های بعدی آن ها مورد نظر است. استفاده از مراجع زیر برای این استاندارد الزامی است:

1 - 2 استاندارد ملی ایران شماره 1-12041، اصول اندازه گیری ابعاد بدن انسان برای طراحی فنی – قسمت : تعاریف و شاخص های اندازه گیری بدن
2 - 2 استاندارد ملی ایران شماره 19493، الزامات کلی برای ایجاد پایگاه داده های آنتروپومتری
3 - 2 استاندارد ملی ایران شماره 1-12789، ارگونومی - مانکن های رایانه ای و الگوهای بدنی - قسمت 1: الزامات کلی

ادامه این استاندارد را میتوانید از لینک زیر دانلود کنید.