استاندارد روش های ارگونومیکی - قسمت ۲: روش شناسی تحلیل کار به منظور پشتیبانی از طراحی INSO 21297-2

پیش گفتار

استاندارد «روش های ارگونومیکی - قسمت 2: روش شناسی تحلیل کار به منظور پشتیبانی از طراحی» که پیش نویس آن در کمیسیون های مربوط تهیه و تدوین شده است، در ششصدو چهاردهمین اجلاسیه کمیته ملی استاندارد مهندسی پزشکی مورخ 1395/ 11 / 13 تصویب شد. اینک این استاندارد به استناد بند یک ماده 3 قانون اصلاح قوانین و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، مصوب بهمن ماه 1371، به عنوان استاندارد ملی ایران منتشر می شود. | استانداردهای ملی ایران بر اساس استاندارد ملی ایران شماره 5 (استانداردهای ملی ایران - ساختار و شیوه نگارش) تدوین می شوند. برای حفظ همگامی و هماهنگی با تحولات و پیشرفت های ملی و جهانی در زمینه صنایع، علوم و خدمات، استانداردهای ملی ایران در صورت لزوم تجدیدنظر خواهند شد و هر پیشنهادی که برای اصلاح و تکمیل این استانداردها ارائه شود، هنگام تجدیدنظر در کمیسیون های مربوط مورد توجه قرار خواهد گرفت. بنابراین، باید همواره از آخرین تجدیدنظر استانداردهای ملی ایران استفاده کرد.

منبع و مأخذی که برای تهیه و تدوین این استاندارد مورد استفاده قرار گرفته به شرح زیر است:

BS EN 16710-2: 2016, Ergonomics methods, Part 2: A methodology for work analysis to support design

مقدمه

این استاندارد، یک قسمت از مجموعه استانداردهای ملی ایران شمار؛ 21297 است. قسمت دیگر این استاندارد به شرح زیر است:

Part 1: Feedback method. A method to understand how end users perform their work with machines

در رویکرد طراحی ارگونومیک، قابلیت ها، مهارتها، محدودیت ها و نیازهای انسانی مورد توجه قرار می گیرد. مبنای شکل گیری چنین رویکردی، یک فرآیند تصمیم گیری است که فقط سراغ داده های مربوط به دانش علمی و فنی موجود در استانداردها نمی رود، بلکه در آن از اظهارات جمعیت کاربران مورد نظر درباره «دانش فنی» بهره برداری می شود. دانش فنی و سایر داده های علمی ارائه شده به وسیله استانداردها، فقط در صورت ابتناء بر تحلیل مقدماتی کار واقعی، گويا و قابل فهم می شوند.

طراحی ارگونومیکی بر فعالیت های واقعی کاروران متمرکز است. از این رو، روش شناسی شرح داده شده در این استاندارد، اثربخشی و بهره وری ماشین آلات یا سامانه های در حال طراحی را افزایش میدهد؛ شرایط کاری انسانی را بهبود می بخشد؛ و از اثرات سوء بر سلامتی، ایمنی و عملکرد می کاهد. این روش شناسی می تواند به یک یا چند راه حل مناسب منجر شود که پذیرای موقعیتهای پیش روی کاربران آتی خواهند بود. به کارگیری این روش شناسی، بهره وری را ارتقا خواهد داد، کیفیت کار را بهبود خواهد بخشید، نیازهای مربوط به پشتیبانی فنی، نگهداشت و آموزش را کاهش خواهد داد، و افزایش رضایت کاربران کاروران را به دنبال خواهد داشت. اثربخش ترین شکل استفاده از این روش شناسی، هنگامی است که مدیریت از نزدیک در قضیه دخیل می شود اتخاذ روش شناسی، برقراری ارتباط، و غیره). دانش ارگونومی گسترده ای درباره سازماندهی و استقرار فرآیند طراحی کار آمد وجود دارد. در این استاندارد، با استفاده از چنین دانشی، رویکردی مبتنی بر کاربر، شکل گرفته و الزامات مربوطه برای مدیران پروژه های پیشنهاد شده است. این رویکرد، روش های طراحی موجود را تکمیل می کند و خواستار برقراری ارتباط با ارگونومیست هاست.

این فرآیند، هم به ریسک های تعیین شده به صورتی که در استاندارد ملی ایران شماره 16487 توصیف شده است، مربوط می شود و هم به ریسکهای نوپدید و ارتباط آنها با تکامل مستقل سامانه ها، تنوع کاربران و شرایط استفاده از تجهیزات از این لحاظ، روش شناسی تحلیل کار ارائه شده در این استاندارد، مبتنی بر طراحی حاصله از پیشرفتهای آتی پیش بینی شده، به ویژه موارد نشان داده شده توسط کارفرماست. روش شناسی ارائه شده در این استاندارد، شیوه ای است اشتراکی که در آن، کارفرما ویژگیهایی را فراهم می کند که حاوی اطلاعات سودمندی برای طراحیهایی متناسب با نیازها و انتظارات کاربران است. نمونه هایی از سهم رویکرد طراحی ارگونومیکی در تهیه ویژگی ها، در پیوست آگاهی دهنده الف این استاندارد ذکر شده است. به منظور برآورده کردن هر گونه «الزامات عملکردی» لازم است از طراحی های مبتنی بر فرآیند ارگونومیکی استفاده شود. این استاندارد، در چارچوبی مشارکتی، دانش حاصل از تحلیل فعالیت های کاری را به منظور افزایش کیفیت مراجع و راه حل های دیگر صحه گذاری شده، تکمیل می کند. این امر، موقعی مصداق پیدا می کند که نمی توان به راه حل مسالمت آمیزی در ارتباط با مسئله خاصی دست یافت، زیرا دانش زمینهای موجود، قابل صحه گذاری نیست. این استاندارد، گرایش به سمت تصمیم گیری نهایی اشتراکی را تسهیل می کند.

هدف و دامنه کاربرد

هدف از تدوین این استاندارد، توصیف روشی اجرایی برای تحلیل فعالیت های انسانی درباره مشخص کردن و اصلاح مؤلفه های انسانی در طراحی یا بازطراحی ماشین آلات و سامانه های کاری است.

یادآوری 1 روش شناسی ارگونومیکی توصیف شده در این استاندارد می تواند در طراحی یا بازطراحی محصولات و سامانه های تعمیر کاری نیز به کار برده شود این استاندارد، به منظور کمک به رهبران پروژه ها در به کار گیری منابع فیزیکی و انسانی، روش ها و برنامه های زمانی، همچنین تهیه مدارک لازم برای برآورده کردن الزامات مرتبط، تدوین شده است روش شناسی ارگونومیکی توصیف شده را می توان در تمامی مراحل مختلف پروژه های طراحی از اوليه ترین ایده تا «پیش نمون» یا «مدل»، در هر زمینه یا بخش صنعتی به کار برد هدف از این استاندارد، دستیابی به راه حلی است که در آن، تا حد امکان، به اغلب موقعیت هایی که احتمال رویارویی تمامی کاربران از جمله کاروران، کارکنان نگهداشت و نصابها، با آنها وجود دارد، توجه شده باشد. این امر، در نهایت قابلیت استفاده و مطلوبیت بهبودیافته ماشین آلات و راه حل های تکنیکی استوارتر، همراه با برگشت پذیری زیادتر سامانه، استقلال و دستیابی پذیری بیشتر برای کاربران را در پی خواهد داشت.

یاد آوری 2 نمونه هایی از کاربرد روش شناسی شرح داده شده در این استاندارد در پیوست الف ارائه شده است.

ادامه این استاندارد را میتوانید از لینک زیر دانلود کنید.