دستورالعمل کاربری و نگهداری پیشگیرانه اکسیژن ساز بیمارستانی

مقدمه:

با توجه به اینکه دستگاه های اکسیژن ساز به طور پیوسته در مراکز درمانی در حال استفاده می باشند، عملکرد صحیح و ایمن آنها از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. به منظور پیشگیری از خرابی و همچنین کاهش زمان خواب دستگاه های اکسیژن ساز در مراکز درمانی، اداره کل نظارت و ارزیابی تجهیزات و ملزومات پزشکی نسبت به تدوین دستورالعمل کاربری و نگهداری پیشگیرانه (PM) جهت دستگاههای اکسیژن ساز بیمارستانی اقدام نموده است. 
در دستورالعمل تهیه شده اقداماتی که باید توسط پرسنل مرکز درمانی و پرسنل فنی تولید کننده و یا نماینده قانونی ایشان به منظور دستیابی به عملکرد صحیح و ایمن دستگاه اکسیژن ساز بیمارستانی به صورت روزانه و یا دورهای انجام شود، مطرح و همچنین نکات مربوط به کاربری دستگاه نیز لحاظ گردیده است. این دستورالعمل در پنج فصل طراحی شده است.
 فصل اول مقدمه وفصل دوم شامل اصول عملکرد دستگاه اکسیژن ساز بیمارستانی می باشد، در فصل سوم چک لیست نگهداری پیشگیرانه (PM) دستگاه اکسیژن ساز بیمارستانی آورده شده است. در فصل چهارم نیز ضوابط و قوانین مرتبط با دستگاههای اکسیژن ساز بیمارستانی و در فصل پنجم نیز موارد مرتبط با تعرفه خدمات پس از فروش مطرح گردیده است.

 - اهداف:

این دستور العمل جهت پیشگیری از خرابی و همچنین کاهش زمان خواب دستگاه اکسیژن ساز در مراکز درمانی به منظور ساماندهی کاربری ونگهداری پیشگیرانه دستگاه اکسیژن ساز بیمارستانی و بر اساس ماده 2 آیین نامه تجهیزات و ملزومات پزشکی تدوین و ابلاغ می گردد و کلیه ذینفعان ملزم به رعایت آن میباشند. امید است با بهره برداری از مطالب گردآوری شده وضعیت نگهداشت دستگاه اکسیژن ساز در مراکز درمانی ارتقاء یابد.

-حوزه کاری (scope)

این دستور العمل در خصوص کلیه پرسنل مرکز درمانی و پرسنل فنی تولید کننده و یا نماینده قانونی ایشان کاربرد دارد.

- اصطلاحات و تعاریف:

 - اداره کل: منظور اداره کل نظارت و ارزیابی تجهیزات و ملزومات پزشکی سازمان غذا و دارو می باشد.
- مجری خدمات پس از فروش: اشخاص حقیقی و حقوقی مجاز به ارائه خدمات پس از فروش تجهیزات پزشکی که مسؤولیت ارائه خدمات پس از فروش را به عهده دارند.
-گارانتی و وارانتی : گارانتی عبارت است از ضمانتی که مجری خدمات پس از فروش به مصرف کننده یا خریدار میدهد که محصول در طول مدت زمان معین و یا میزان کارکرد مشخصی کاملا درست کار می کند و رضایت مشتری را برآورده می سازد و در غیر اینصورت محصول تعویض شده و یا اصل پول برگشت داده می شود. وارانتی عبارت است از تعهدی که مجری خدمات پس از فروش به مصرف کننده یا خریدار می دهد که در صورت بروز هر گونه مشکل یا نقص یا نیاز به ارتقاء محصول، هزینه تعمیر یا تعویض قطعات را برعهده می گیرد و به این طریق به مصرف کننده اطمینان می دهد که در طول مدت زمان و یا کار کرد مشخصی نیاز به پرداخت هزینه برای تعمیرات ندارد. 
- کالیبراسیون: عبارت از اندازه گیری مقادیر کمیتها و تخمین ارتباط میان مقادیر اندازه گیری شده با مقادیر مرجع و انجام هر گونه اقدام لازم یا تنظیم به منظور برطرف نمودن اختلاف بیش از حد مجاز (در صورت وجود) میان مقادیر اندازه گیری شده با مقادیر مرجع می باشد.
-تعرفه خدمات پس از فروش: شامل ساعت مزد ارائه خدمات پس از فروش جهت تجهیزات پزشکی مختلف میباشد که هر ساله توسط اداره کل تعیین و ابلاغ می گردد.
- شرکت های ثالث ارائه دهنده خدمات: عبارت است از فرد حقوقی که پس از اخذ مجوز از اداره کل به عنوان نماینده ارائه دهنده خدمات مجاز به فعالیت می باشد.

فصل 2 - اصول عملکرد دستگاه اکسیژن ساز بیمارستانی

 دستگاه اکسیژن ساز با خارج نمودن نیتروژن از هوای محیط، ترکیب گازی غنی از اکسیژن را تولید می نماید. هوای محیط در شرایط عادی شامل 78% نیتروژن، 21% اکسیژن و 1% ترکیبی از سایر گازها (آرگون و ...) می باشد. امروزه در اغلب دستگاه های اکسیژن ساز بیمارستانی از روش PSA جهت تولید گاز غنی از اکسیژن بهره گرفته میشود. در این روش، با عبور هوای فشرده از گرانول های زئولیت مصنوعی، گاز نیتروژن در ستون های زئولیت به دام می افتند و گاز غنی از اکسیژن تولید می گردد دانه های زئولیت از عناصری نظیر آلومینیوم، سیلیکون، اکسیژن و سدیم تشکیل شده است.
این غربالگر مولکولی سرامیکی دارای ساختار کریستالی سه بعدی به هم پیوسته مشابه ساختار کندوی عسل میباشد. این سرامیک کاملا صلب و غیر قابل اشتعال بوده و دارای حفرات سطحی مرتبط به هم و تخلخل بسیار بالاست. این ساختار متخلخل، سطح بسیار زیاد تماس با گاز در حدود چند صد مترمربع در هر گرم زئولیت ایجاد می کند. به دلیل بار منفی زئولیت، مولکول های قطبی نظیر آب به شدت جذب زئولیت شده و داخل حفرات وارد می شوند. در صورتی که قطر مولکول های گاز برابر قطر حفرات تخلخل سطحی زئولیت باشند این مولکول ها تحت فشار بالا و قطبیت زئولیت وارد حفرات شده و مولکول هایی که بزرگتر از اندازه حفرات تخلخل های سطحی هستند به آسانی از مجاور آن عبور کرده و بدین ترتیب عمل غربالگری صورت می پذیرد. 
مکانیزم اتصال مولکول های گاز، آب و هیدروکربن ها به زئولیت از نوع پیوند شیمیایی و بدون تغییرات در ساختار فیزیکی زئولیت می باشد. مولکول های نیتروژن به طور شیمیایی به زئولیت می چسبد ولی خواص فیزیکی و ساختار صلب و Rigid زئولیت را تغییر نمی دهد که این مکانیزم را جذب سطحی (Absorption) می نامند. 
قابلیت جذب مولکول ها به زئولیت به ترتیب از بیشترین به کمترین شامل آب، دی اکسید کربن، هیدروکربن ها، نیتروژن، اکسیژن و آرگون می باشد. در اکسیژن ساز مولکول های نیتروژن که دارای قطر بزرگتری از اکسیژن هستند، در اثر فشار بالا به زئولیت جذب شده و اکسیژن و گازهای خنثی از مجاور دانه های زئولیت عبور می کند. در این سیکل دانه های زئولیت از نیتروژن اشباع شده و پس از کاهش فشار به فشار اتمسفر، نیتروژن از حفرات خارج و به محیط تخلیه می شود.
 اگر 78 %نیتروژن از هوا جدا شود، گاز خروجی دارای درصدی معادل 22% از هوا است. به منظور افزایش خلوص گاز اکسیژن در خروجی از غربالگرهای مولکولی از جنس کربن فعال استفاده می گردد. اکسیژن به دانه ها جذب و سایر گازها از مخزن خارج می شود و بدین ترتیب اکسیژن با خلوص 99% تولید می گردد.

دستگاه های اکسیژن ساز بیمارستانی معمولا شامل اجزای زیر می باشد:

-کمپرسور هوا
-در ایر
- مولد اکسیژن
- فیلتراسیون (جدا کننده روغن، فیلتر هوا و ...)
-مخازن فشار بالا
- اتصالات و لوله کشی
-نمایشگر خلوص و فلوی خروجی
-منیفولد ارتباطی سیستم اکسیژن ساز و سیستم پشتیبان کپسولی

ادامه این آیین نامه را در لینک زیر دانلود کنید.