چگونه پروتز لگن مناسب انتخاب کنیم؟

پروتز لگن خوب کدام است؟ از کجا بخرم؟

پروتز لگن یک وسیله پزشکی قابل کاشت در بدن انسان است که از سه قسمت تشکیل شده است: ساقه استخوان ران (Femoral Stem) ، سر استخوان ران (Femoral Head) و کاپ استابولار (Acetabular Cup). این سه عنصر جایگزین مفصل ران آسیب دیده بیمار میشود تا موجب بهبود حرکات مفصل و تسکین درد بیمار گردد.

اجزای پروتز لگن چیست؟

پروتز مفصل ران از سه مؤلفه اصلی تشکیل شده است:

ساقه ران یا فمورال استم (Femoral Stem)

 سر استخوان ران برداشته شده، مجرای استخوان ران یا همان فمور سوراخ شده و این قطعه به داخل آن وارد میشود. اطراف ساقه استخوان ران را می توان سیمان کرد یا این کار را انجام نداد، همه اینها بستگی به سن بیمار، مورفولوژی، ویژگی استخوان و عادت جراح دارد.

سر استخوان ران یا فمورال هد (Femoral Head)

یک سر کروی شکل ساخته شده از فلز، پلیمر یا سرامیک که در انتهای فوقانی ساقه استخوان ران قرار میگیرد و جایگزین سر قدیمی استخوان ران آسیب دیده میشود.

پروتز استابولولار یا کاپ استابولار (Acetabular Cup)

 غضروف آسیب دیده سقف استابولار که سر استخوان ران در آن قسمت است برداشته شده و با پروتز استابولیک کروی شکل جایگزین میشود. از پیچ یا سیمان برای نگه داشتن این قطعه در استخوان لگن استفاده میشود. داخل این قطعه فنجان شکل، از جنس پلاستیک، سرامیک یا فلزی بوده که با پروتز سر استخوان ران در تماس خواهد بود.

پروتز لگن از چه ماده ای ساخته شده است؟ جنس پروتز لگن از چیست؟

پروتزهای لگن را می توان با توجه به موادی که در ساخت آنها مورد استفاده قرار میگیرد، تقسیم بندی کرد. در حال حاضر ، این مواد به سه نوع تقسیم می شوند: فلز، پلیمر و سرامیک

پروتز لگن  از جنس فلز

از فلزات خاصی مانند فولاد ضد زنگ، کبالت کروم یا تیتانیوم برای ساخت ساقه استخوان ران یا فمورال استم استفاده می شود.

پروتز لگن  از جنس پلیمر

 پلی اتیلن، که یک پلاستیک بسیار سخت و رایج ترین پلیمر مورد استفاده در جهان است، ماده اصلی مورد استفاده در این دسته از پروتزهای لگن است. این ماده خنثی و کاملاً زیست سازگار است (در بدن واکنشی نشان نمیدهد) که در سال 1960 در ارتوپدی به عنوان جزئی از پروتز سیمانی استابولوم معرفی شد. امروزه این ماده هنوز هم برای بعضی از بیماران مورد استفاده قرار می گیرد ، اما خطر سایش پلاستیک با گذشت زمان وجود دارد. بنابراین طول عمر کوتاه تر از مضرات پروتزهای پلیمری لگن است. با این حال، برخی از بیماران توانسته اند این نوع پروتز را به مدت 30 سال و برخی دیگر برای چند سال نگه دارند.

پروتز لگن  از جنس سرامیک

سرامیک به دلیل استحکام، جایگزین مناسبی است. یک کاپ تیتانیومی که داخل آن از جنس سرامیک است را می توان به عنوان بخشی از پروتز استفاده کرد.

ناحیه متحرک بین سر استخوان ران و کاپ استابولار چیزی را تشکیل می دهد که اصطلاحا، گشتاور اصطکاک می نامیم. این شکننده ترین قسمت پروتز است ، به ویژه از نظر سایش.

چهار نوع از جفت شدن بین سر استخوان ران و کاپ استابولار در پروتزهای لگن وجود دارد:

• سرامیک - پلی اتیلن
• سرامیک - سرامیک
• فلز - پلی اتیلن
• فلز

هر جفت اصطکاکی، مزایا و معایبی دارد و جراح ارتوپد وظیفه دارد بر اساس چندین معیار از جمله سن بیمار، فعالیت بدنی، ویژگی استخوان بیمار و سایر شرایط، مناسب ترین را انتخاب کند.

لازم به ذکر است که به طور کلی استفاده از فلز روی ایمپلنت های فلزی توصیه نمی شود. برخی از شرکت هایی تولید کننده که این پروتزهای سراسر فلزی لگن را تولید کرده بودند در سال 2010 الی2011 تصمیم گرفتند به نفع بیماران ساخت و بازاریابی این محصولات را متوقف کنند و پروتزهای استفاده نشده در سراسر جهان را فراخوان یا به اصطلاح ریکال (Recall) کنند.

مشکل ناشی از اصطکاک بین عناصر مختلف ایمپلنت های فلزی این است که ذرات فلزی کوچک ایجاد شده و ممکن است وارد جریان خون شوند. در مفصل ران ، این ذرات کوچک می توانند باعث ایجاد واکنش های آلرژیک شوند که منجر به درد و ضایعات موضعی می گردد.

راه های اصلی ثابت سازی و جایگذاری پروتز مفصل ران چیست؟

همانطور که پیشتر گفتیم ، پروتزها میتوانند به وسیله سیمان ارتوپدی یا رشد مجدد استخوان ثانویه (روش غیر سیمانی یا فشار مناسب) به استخوان ران یا استابولوم متصل شوند. معمول است که ساقه یا استم سیمانی استخوان ران را با یک کاپ بدون سیمان به کار میگیرند.

مشخصات هر یک از این تکنیک ها به شرح زیر است:

جایگذاری پروتز مفصل ران با روش سیمان ارتوپدی

سیمان ارتوپدی یا جراحی از جنس پلیمر آکریلیک (Acrylate Polymer) میباشد. در طول عمل در مدت 15 دقیقه سفت و بلافاصله ثابت میشود.

جایگذاری پروتز مفصل ران با روش غیر سیمانی یا فشار مناسب (Press-Fit Technique)

چرا در عمل جراحی تعویض مفصل لگن، پروتز را با ضربه توسط چکش های مخصوص به لگن میچسبانند؟ پروتزهایی که بدون سیمان جایگذاری میشوند (استم فمور یا استابولار) به لطف پدیده رشد مجدد استخوان، پس از شش تا دوازده هفته تثبیت میشوند. برای تقویت رشد مجدد استخوان در این بخش ها، سطح پروتز اغلب با یک لایه نازک از هیدروکسی آپاتیت (Hydroxyapatite) و یک ماده معدنی استخوان پوشیده میشود. در این حالت استخوان مجاور هیدروکسی آپاتیت را به عنوان یکی از اجزای خود استخوان تشخیص داده و به سرعت بر روی پوشش استخوان دوست پروتز رشد می کند. هیدروکسی آپاتیت را می توان به صورت شیمیایی ساخت.

طول عمر پروتز لگن چند سال است؟

در سال های اخیر پیشرفتی در طول عمر پروتزها به وجود آمده است. نسبت پروتزهایی که بعد از ده سال استفاده هنوز هم عملکرد دارند در بیماران زیر 50 سال تقریبا 99% است.

در افراد مسن تر و درنتیجه بی تحرک تر نیز ، ارقام مشابهی مشاهده می شود. بنابراین تعویض مفصل ران برای بیماران در هر سنی امکان پذیر است.

طول عمر پروتز عمدتا به عوامل زیر بستگی دارد:

• سن ، میزان فعالیت بیمار و شاخص حجم بدن (Body Mass Index یا BMI)
• قطر سر پروتز ران
• نوع گشتاور اصطکاک (سخت-سخت یا سخت-نرم)

در مورد گشتاور اصطکاک سخت-سخت، توجه به این نکته ضروری است که طول عمر پروتز به دلیل ترکیب آن بسیار زیاد است. از مهمترین مزایای جفت شدن "سخت سخت" (هنگامی که سر استخوان ران و کاپ پروتز هر دو از جنس فلز یا سرامیک ساخته شده اند) میزان سایش بسیار کم و توانایی استفاده از سرهای بزرگتر استخوان ران است، که خطر دررفتگی را محدود میکند. لازم به ذکر است که با جفت شدن فلز - فلز و سرامیک - سرامیک ، خطر پراکندگی ذرات حاصل از اصطکاک، در بافت های اطراف پروتز وجود دارد.

اگرچه پروتزهای سرامیکی - سرامیکی دارای شکستگی کمتری هستند و در برابر فرسایش ناشی از اصطکاک نسبت به جفت های فلزی - فلزی مقاوم تر هستند ، اما استفاده از آنها هنوز هم احتیاط می طلبد.

خطرات وریسک های ناشی از پروتز لگن چیست؟

علاوه بر خطرات ذاتی برای هرگونه مداخله جراحی (خطرات بیهوشی ، بیماری های بیمارستانی) ، عوارض زیر ممکن است رخ دهند:

خطر در رفتگی پروتز لگن

این یک عارضه عمده برای بیمار بوده و خطر آن با گذشت زمان تغییر میکند. این ریسک بخصوص در چند ماه اول بعد از عمل زیاد است و بعد از گذشت سال اول کاهش می یابد. سپس به تدریج با گذشت زمان دوباره افزایش می یابد. عوامل مختلفی می تواند باعث جابجایی شود. این موارد می تواند مربوط به بیمار ، عمل جراحی، ایمپلنت یا پیگیری های بعد از عمل باشد. پس از اولین دررفتگی ، خطر تکرار مجدد آن به طور قابل توجهی زیاد میشود.

خطر عفونت پروتز لگن

هر عمل جراحی خطر عفونت را شامل می شود، اما وارد شدن پروتز به بدن به عنوان عنصر خارجی، این خطر را افزایش میدهد. بعد از کاشت پروتز باید سیستم ایمنی بدن را در آن منطقه منحرف و یک منطقه نقص ایمنی موضعی ایجاد کرد. باکتری هایی که به طور طبیعی شانس زنده ماندن ندارند، حال قادر به رشد روی این قطعه خارجی در این منطقه هستند. این خطر ابتلا به عفونت در افراد مسن شایع تر بوده زیرا سیستم ایمنی بدن آنها کمتر موثر است. عوامل دیگری مانند چاقی که مداخلات را پیچیده می کند، یا دیابت، که باعث کاهش ایمنی میشود و همچنین دخانیات می توانند خطر عفونت را افزایش دهد.

خطر واکنش آلرژیک پروتز لگن

احتمال واکنش آلرژیک به مواد خاصی که پروتز از آن ساخته شده است وجود دارد.

خطر جراحی مجدد یا رویژن (Revision Surgery) پروتز لگن

نقص عملکرد ، سایش یا پارگی ایمپلنت ممکن است نیاز به جراحی مجدد یا رویژن داشته باشد.

بهترین برند پروتز لگن کدام است؟

باتوجه به نظارت های فراوانی که از جانب وزارت بهداشت انجام میشوند، تقریبا تمامی مارک های پروتزهای لگن که در بیمارستان ها کاشته میشوند، معتبر هستند، اما باید دقت داشته باشید و درباره برند و نماینده شرکت از پزشک، بیمارستان و شرکت اصلی تحقیق کنید. مدیرنس به عنوان یک مشاور میتواند پاسخگوی شما باشد.

برندهای ایرانی، آمریکایی، اروپایی و چینی (عمدتا تایوان) در بازار ایران وجود دارند. با وجود اینکه مواد اصلی ساخت پروتز لگن از خارج از کشور وارد میشود و همچنین دستگاه های اصلی از کشورهای پیشرفته وارد شده است ولی همچنان پزشکان ترجیح میدهند در وهله نخست از دو برند معروف آمریکایی استفاده کنند و در درجه دوم از پروتزهای اروپایی بهره بگیرند. این درحالی است که در بیمارستان های دولتی کشور به برندهای ایرانی اعتماد میشود و از آنها استفاده میگردد.

پروتز لگن را از کجا باید بخرم؟

فرآیند خرید پروتز بسته به نوع آن و نوع بیمارستان متفاوت خواهد بود ولی به طور کلی در بیمارستان های خصوصی شما بایستی هزینه خرید پروتز لگن را به داروخانه بیمارستان واریز کنید تا آنها از نماینده اصلی شرکت برای شما خریداری کنند. البته مشاهده شده است که در برخی از بیمارستان های خصوصی شما را مستقیما با نماینده شرکت فروشنده مرتبط میکنند.