راهنمای خرید تراکم سنج یا دانسیتومترهای استخوان

ملاحظات خرید دانسیتومترهای استخوان

نام های دیگر دستگاه‌: جذب‌سنج‌ها (Absorptiometers)، دانسیتومتر استخوان، سونومتر استخوان، اولتراسوندسنج‌ های استخوان، سونومترهای استخوان التراسونیک، اولتراسوندسنج ‌ها

مواردی که در این قسمت بیان می‌شوند، ویژگی‌های پایه‌ای مورد نیاز دستگاه هستند. این ویژگی‌ها برای داشتن حداقل عملکرد مطلوب دانسیتومتر های استخوان (Densitometers) یا جذب‌سنج‌های پرتو ایکس با انرژی دوگانه (DXA) و اولتراسوندسنج‌ های استخوان پیشنهاد می‌شود.

معیار اصلی را در انتخاب یک سیستم اشعه ایکس می‌توان، سرعت، دقت بالا، دوز پایین اشعه ایکس و اندازه کلی آن دانست. دانسیتومترهایی که از اشعه ایکس با متد پرتو ناحیه ای یا فن بیم (fan beam) استفاده میکنند، باید بتوانند اسکن‌های ستون فقرات و استخوان لگن را به‌طور جداگانه در کم‌تر از 10 ثانیه انجام دهند؛ از طرف دیگر در مورد سیستم‌هایی که از پرتو قلمی استفاده میکنند، این مقدار کم‌تر از 30 ثانیه است. هر دو نوع روش پرتونگاری باید بتوانند آنالیزهای خودکار از تراکم مواد معدنی استخوان (BMD یا bone mineral density ) و جنس مواد معدنی استخوان (BMC  یا bone mineral content) را انجام داده، داده‌ها را به صورت خودکار تصحیح کرده و سیستم موقعیت‌یابی خودکار بیمار را به‌کار گیرند.

از آن جاییکه جذب سنجی انرژی دوگانه اشعه ایکس (DXA) برای مانیتورینگ بلند مدت مورد استفاده قرار میگیرد و پایگاه داده مرجع را ایجاد می‌کند، مدیریت گزارش از اهمیت بالایی برخوردار است. خصوصیاتی مانند جست‌وجوی داده و گزینه‌های آنالیز، مانند قابلیت به اشتراک‌گذاری داد‌ه‌های قدیمی با یک سیستم جدید باید در نظر گرفته شود.

در کل التراسوند سنج ‌های استخوان بسیار کوچک ‌تر از سیستم‌های DXA است و دوز پرتو ایکس در مورد آن‌ها مشکل به حساب نمی آید، درنتیجه در این سیستم‌ ها، سرعت و دقت به عنوان دو عامل اصلی درنظر گرفته می‌شود. دستگاه باید اسکن‌ها را در کم‌تر از یک دقیقه و اصلاحات و آنالیز داده‌ها را به صورت خودکار انجام دهند.

سایر ملاحظات خرید دانسیتومتر

تولیدکنندگان طیف های وسیعی از مدل‌ ها که برای کاربردهای بالینی خاص طراحی شده اند دارند، مانند سیستم‌ هایی که میتوانند تمام اندازه‌گیری ‌های ممکن را برای کاربرد های پژوهشی انجام دهند یا سیستم‌ های محدود برای استفاده در مطب‌ های خصوصی.

در هنگام انتخاب از میان سیستم‌ های دانسیتومتر یا تراکم سنج های استخوان، شکل پرتو باید در نظر گرفته شود. سیستم‌هایی که از فناوری پرتو فن (fan beam) بهره‌مند هستند زمان ‌های اسکن کوتاه تر و توان بالاتری با توجه اعمال تنها یک رفت ‌و برگشت در سراسر بدن بیمار به ‌همراه دارند. با این‌حال، سیستم‌های پرتو قلمی زمان تابش‌دهی کمتری داشته و معمولا نسبت به سیستم‌های فن بیم از قیمت کم‌تری برخوردار هستند.

چون این سیستم‌ها از تابش‌ یونیزان استفاده می‌کنند، تنها تکنسین‌های دارای مجوز یا تاییدیه شخصی (با توجه به مقررات محلی) مجاز هستند با این سیستم‌ها کار کنند. معمولا نصب یک سیستم دانسیتومتر یا تراکم سنج استخوان برای کل بدن به یک اتاق نیاز دارد تا تخت اسکنر و کنسول اپراتور را در خود جای دهد. با توجه به ابعاد تخت و کنسول اپراتور، اتاق مورد نظر برای عکسبرداری باید بزرگتر از 244×244 سانتی متر مربع (8×8 فوت مربع) باشد.

اگرچه طراحی و تولید تخت های کوچک‌تر در حال افزایش است اما ممکن است لازم باشد به منظور محدودکردن دوز تابشی به کارمندان و اپراتورها در اتاق های کناری، تخت را در مرکز یک اتاق حتی بزرگ‌تر قرار داد. در غیر این‌صورت، شیلد کردن بیشتر اتاق ضروری است.

در جهت کمک به خرید سیستم‌های DXA یا ، برخی از تولیدکنندگان تسهیلات مالی به منظور بهبود کیفیت آن مرکز ارائه می‌دهند. جایگزین‌های دانسیتومتری کل بدن، سیستم‌های تراکم سنجی محیطی و اولتراسوند هستند. به‌ طور کلی این سیستم‌ها، کوچک‌تر و ارزان‌تر هستند و بافت های محیطی بدن را ارزیابی می‌کنند تا اسکلت محوری بدن را.

سیستم‌های DXA محیطی نسبت به سیستم‌های DXA معمول، بیمار را کم‌تر در معرض تابش اشعه قرار می‌دهند. برخلاف جذب‌ سنج‌ها، اولتراسوند سنج‌ ها از تابش یونیزه استفاده نمی‌کنند. بنابراین، به‌همان سطح از اقدامات احتیاطی (مانند شیلدکردن و اتاق‌های مخصوص) یا الزامات ویژه (مانند گواهینامه یا اخذ مجوز) نیازی ندارند.

در نتیجه، می‌توان از دانسیتومتری اولتراسونیک استخوان در دفاتر پزشکان، کلینیک‌های قابل حمل یا پرتابل و سایر مکان‌های دیگر استفاده کرد درحالی‌که، دانسیتومتر ها تا حد زیادی به کلینیک‌های پوکی استخوان در بیمارستان ها محدود شده است.

ملاحظات زیست محیطی

به عنوان یک نتیجه از افزایش نگرانی­های زیست محیطی و حفاظت از منابع، بسیاری از تولیدکنندگان خود را با روش­های تولید سبز(green shipping) تطبیق داده اند، بطوریکه ویژگی­هایی به محصولات اضافه کرده اند که بهره وری انرژی آنها بهبود یافته و قابلیت بازیافت محصولات بیشتر شده است.

برخی از مدل‌های جدیدتر مطابق با محدودیت دستورالعمل مواد خطرناک (RoHS) ساخته شده‌اند و سیاست منع استفاده از مواد شیمیایی که برای سلامتی بدن مضر هستند را دنبال می‌کنند.

علاوه براین مراکز درمانی و سازندگان تجهیزات فرآیند تطبیق خود را با طرح­های سبز(Green initiatives) آغاز کرده‌اند که طراحی­­های ساخت و شیوه‌های کار در سازمان را به کاهش هدرفت و استفاده از مواد بازیافتی تشویق می­کند.

کدهای UMDNS دانسیتومتر استخوان:

18382- دانسیتومتر، استخوان، اولتراسونیک

17747- دانسیتومتر، استخوان، اشعه ایکس، جذب ‌سنجی انرژی-دوگانه

ترجمه: مهندس فریناز کتابت

بازنگری: مهندس علیرضا فرهام